بسم الله الرحمن الرحیم

تفسیر سوره ی کوثر

در مورد این سوره از دو جهت غفلت شده است. یکی از باب مفرداتش است که مفردات منحصر به فردی دارد .

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ‏

إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ (1)

فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ (2)

إِنَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ (3)

پنج کلمه­ی منحصر به فرد در این سوره وجود دارد: اعطینا ـ الکوثر ـ فصل لربک ـ شانئک ـ ابتر.

جمله­ی اوّل: «انا اعطیناک الکوثر».

در مورد لفظ «اعطینا» دو مطلب قابل بیان است:

1.    «اعطیناک» لفظی است که فقط در مورد رسول اکرم به کار رفته است و در مورد پیامبران دیگر لفظ ـ «آتینا» به کار رفته است. همین تشخّص به ما کمک می­کند که از آیه فهمی دقیقتر داشته باشیم. و آن این است که کأنه خداوند این عطیه را دو دستی به پیامبر خود اعطا می­کند. ازاین تکریم ویژه معلوم می­شود که عطیه، عطیه­ی فوق العاده­ای است. مخصوصا با آمدن لفظ «نا». چون این عطیه مشابه ندارد، هم تکریم ویژه دارد و هم شکر ویژه. شکری که در هیچ یک از انعامهای داده شده به رسول اکرم درخواست نشده است. اینها همه مؤکد فوق العاده بودن عطیه است.

2.    زمان «اعطیناک» ماضی است، اما زمان «یعطیک[1]» که در سوره­ی ضحی آمده مضارع و آینده­ی دور است. از ماضی بودن «اعطیناک» معلوم می­شود که این عطیه به پیامبر داده شده است و آنچه در سوره­ی ضحی بشارت داده شده است در آینده­ی دور به آن حضرت داده خواهد شد. پس  «کوثر» را نمی­توان به معنای شفاعت کبری در روز قیامت گرفت؛ چرا که شفاعت کبری مال آیه­ی سوره­­ی ضحی است نه مال این آیه. پس تفسیر آن به حوض کوثر یا شفاعت کبری و امثال ذلک غلط است.

جمله­ی دوم: «فصل لربک وانحر».

این جمله­ی با «فاء» تفریع شده است و آن فاء نتیجه است. در عرف و مذاق دینی بین اعطای نعمت و ادای شکر آن فاصله­ای نیست. بدین صورت که انسان باید متعاقب نعمت، بلافاصله شکر آن را به جای آورد. با توجه به این مطلب در می­یابیم که بین حضور این آیه و اعطای کوثر، فاصله­ی زمانی وجود ندارد.

این مطلب هم قرینه­ای است که بگوییم منظور از این نعمت بزرگ، چیزهایی مانند «خُلق عظیم» یا «قرآن کریم» نیست؛ چرا که به اجماع فریقین این آیه در زمان دعوت علنی نازل شده است. یعنی نمی­شود خداوند بعد از مثلا چهار سال از نزول قرآن بگوید: «شکر آن را به جای آور»! یا برای «خلق عظیم» که آن را قبل از بعثت داشته است حالا بگوید: «شکر آن را به جای آور»! 

این نعمت بر همه­ی نعمتهای سابق و لاحق شرافت دارد؛ لذا خداوند شکر مخصوصی را برای آن مطرح کرده است که برای هیچ نعمتی از نعمتهای خود مطرح نکرده است. در هیچ جای قرآن تعبیر «فصل لربک» و تعبیر «و انحر» نداریم.  

ما جهاد «فی سبیل الله» داریم و جهاد «فی الله» هم داریم؛ اما ارزش دومی بیشتر است. در مورد «ابتغاء مرضاه الله» هم اینگونه است. اینجا هم تعبیر «فصل لربک» با توجه به این که «لام» به «ربِّ» خورده است تشخص خاصی دارد. الکوثر یعنی منبع خیر و برکت و این واژه کثرت فوق العاده را افاده می­کند.  

جمله­ی سوم: «ان شانئک هو الأبتر».

جایگاه اعرابی این جمله­ چیست؟ نوع تفاسیر شیعه و سنی به نکته­ی این آیه توجه نکرده­اند. جمله­ی تعلیلیه را از نظر فنی مستأنفه­ی بیانیه گویند (جمله­ای که بدون فاء و واو متصل شده است). این جمله دفع دخل مقدر می­کند. حال کلام الهی چه سؤالی را ایجاد می­کند که این جمله جواب از آن سؤال است؟

ممکن است کسی بگوید: این سؤال از امور خارجی ایجاد شده است، نه از کلام سابق آیه.

در جواب می­گوییم: از نظر بیانی سؤال باید از مدلول کلام سابق برخیزد.

اما سؤال مقدر: این سؤال مطرح می­شود که این کوثر الهی مگر چیست که خداوند چنین شکری را در مقابل آن خواسته است. یعنی سائل دوست دارد بیشتر در مورد آن عطیه بداند.

در مورد کوثر دو نوع خاصیت برداشت می­شود یکی خاصیت ثبوتی و دیگری خاصیت سلبی.

خاصیت ثبوتی

1.       این عطیه از کوثر است و منبع خیر لا یتناهی است برای اهل ایمان. 

2.       خاصیت دیگر کوثر این است که شکر را مطرح کرده است. این خاصیتی که گفت خاصیتی در جهت انذار و تأیید دین خداست.   

خاصیت سلبی

 این عطیه نسبت به جبهه حق، کوثر است؛ اما نسبت به جبهه باطل چیست؟

این مطلب «قضیه­ی حقیقیه­ی دائمیه» است. یعنی دادن این عطیه همان و ابتر شدن دشمن دین خدا تا روز قیامت همان. هر چه فضیلت و ارزش در حوزه­ی دین تجلی می­کند به برکت این عطیه است.

«الکوثر» یعنی همه­ی خیر. از وجود معصوم گرفته تا حقایق دینی دیگر. و این خیر نسبت به جبهه باطل، عامل ابتر شدن دشمن است. یعنی هرگز شیاطین با وجود او به اهدافشان نمی­رسند. و با وجود او دین خدا تا قیامت بیمه شده است.

نکته­ی قابل توجه در این تفسیر آن است که ابتر را به معنای «عاصم بم وائل» نگرفتیم. چرا که:

اولا: عاصم ابتر و مقطوع النسل نشد. از او یازده پسر به دنیا آمد که یکی از آنها شخصیت پلیدی چون «عمروعاص» است.

ثانیا: کسی که بدگویی پیامبر اکرم را می­کرد، فقط عاصم نبود. مگر ابوسفیان و معاویه از پیامبر اکرم بد گویی نمی­کردند؟! 

سؤال: اگر ارزشهای دینی بخواهند در جامعه نهادینه شوند عوامل اساسی آنها چیست؟

عوامل اصلی آنها دو چیزند: اول رهبر معصوم و دوم اطاعت مردم از آن رهبر.

خداوند متعال اثر وجودی «امام زمان» و «جنود الهی» را به این عطیه نسبت داده است.

نسبت بین امام زمان (علیه­السلام) با این عطیه چیست؟

کوثر باعث و بانی وجود این معصوم است. این که امام هادی (علیه­السلام) می­­فرماید: «جدتنا فاطمه حجه الله علینا و نحن حجه الله علیکم». یعنی حضرت از نظر معنوی و تا روز قیامت امّ ائمه و امّ رهبران معصوم است.  

نسبت وجودی جُنود الهی با این عطیه

ایشان به معنای واقعی کلمه، امّ المؤمنین هستند. و هر کار خیر که از مؤمنین صادر شود از برکت وجود این کوثر است.

بسم الله الرحمن الرحیم

حضرت آیت الله العظمی اراکی می­فرمودند:

بعد از فوت امیر کبیر او را در خواب دیدم و دیدم کا جایگاه رفیعی دارد.

به او گفتم این مقام رفیع را از کجا بدست آوردی؟

گفت: وقتی رگهای مرا زدند خون از بدنم جارج شد. به تدریج عرق و عطش وجودم را فرا می­گرفت. در این حین به یاد تشنگی اباعبد الله الحسین (علیه­السلام) افتادم . با خود گفتم من که یک زخم بیشتر در بدنم ندارم و اینگونه شدم حالا حضرت که بدنشان پر از زخم بود چه کشیدند؟

اشک در چشمانم جمع شد و با این حال از دنیا رفتم. خلاصه هر چه در آن دنیا دارم از برکت همان قطره اشکی بود که حین مردن داشتم.

توجه داشته باشیم که اگر گریه کردن برای امام حسین (علیه­السلام) این­گونه ارزشمند است، گریه کردن برای مادر ایشان فاطمه­ی زهرا (سلام­الله­علیها) چقدر ارزشمند است!

پس سعی داشته باشیم احترام ایام فاطمیه را حفظ کنیم و چند روزی هم که شده خود را در غم امام زمان (عجل­الله­تعالی­فرجه­الشریف) شریک بدانیم. (انشاء الله)    

تذکر: هر کسی توفیق این چنین اشکهایی را ندارد. کسی می­تواند این­گونه باشد که عمری را به یاد امام و به دور از گناه و معصیت سپری کرده باشد و یا اگر زمانی گناه می­کرده توبه کند و اعمالش را اصلاح نماید.

خاطره­ای تلخ و شیرین اما عبرت آمیز

به نقل از یکی از علمای گذشته: . . . در سفر دریا بودیم که ناگهان نهنگ غول پیکری جلو راه کشتی را گرفت. چثه­ی نهنگ تا حدّی بود که می­توانست به راحتی کشتی را به دو نیم کند. وحشت همه­ی اهل کشتی را گرفت. این نهنگ دهان خود را در عرشه­ی کشتی گذاشت و آن را باز کرد. با نهایت تعجب دیدیم نوزاد شیرخواری در دهان آن نهنگ است. نهنگ زبانش را بیرون آورد و کودک را روی عرشه­ی کشتی گذاشت و رفت.

ناخدای کشتی که تجربه­ی بیشتری داشت، خدمه را جمع کرد و به آن­ها گفت: «حتما در این حوالی خبری است. لذا باید جستجو کنیم». به همین خاطر چهار بلم را در دریا انداخت تا در چهار جهت مختلف مشغول گشت زنی شوند.

یکی از بلم ران­ها می­گفت: هر چه می­رفتم چیزی نمی­دیدم و تصمیم گرفتم برگردم. اما دلم رضایت نمی­داد. به هر حال باز هم جلوتر می­رفتم تا این­که دیدم تخته پاره­ای روی آب است و خانمی خود را به آن آویزان کرده. آن خانم فوق العاده خسته شده بود و دیگر توان گرفتن تخته را نداشت. بلم را به او نزدیک کردم و با دراز کردن پارو به سمتش، کمک کردم تا به وارد بلم شود. زن نفس تازه­ای کشید و در گوشه­ای از بلم نشست و من هم بلم را به سمت کشتی راندم.

در راه از آن زن پرسیدم: «چه اتفاقی برای شما افتاده؟».   

گفت: کشتی ما غرق شد و با کودکم در دریا سرگران شدم. خود را به تخته پاره­ای رساندم و به آن تخته پناه بردم. مردی هم که در حال غرق شدن بود خود را به تخته رساند و دست خود را به تخته گرفت. وقتی آن مرد وقتی روی تخته جای گرفت دیدم که نگاه درستی به من ندارد. به او گفتم از خدا شرم کن و این­گونه خود را به گناه نینداز. آن مرد که حیایی نداشت از من تقاضای نامشروع کرد؛ ولی من زیر بار نرفتم.

مرد، کودک مرا از دستم گرفت و گفت اگر زیر بار نروی کودک را در آب می­اندازم. به او گفتم من خدا را بیشتر از کودکم دوست دارم و به هیچ وجه تسلیم خواسته­ات نخواهم شد. آن مرد هم با نهایت ناجوان­مردی کودکم را درون آب انداخت. در انی حین ناگاه موجی به تخته زد و مرد را به درون دریا انداخت و او را غرق کرد.

حالا خبری هم از کودکم ندارم . هر چند که کودکم را از دست دادم اما خدا را شکر می­کنم که آلوده به گناه نشدم.

وقتی آن خانم ماجرای خودرا تعریف کرد به او مژده دادم که کودکش سالم است و بعد او را به دورن کشتی نزد کودکش بردم.

نکته (1) حکایت این خانم حکایت همه­ی ما انسان­هاست. دنیا همانند دریایی عمیق است و همه­ی مردم دنیا در این دریا سرگردان هستند. تنها کسانی از این دریای عمیق و بی انتها نجات پیدا می­کنند که در کشتی اهل بیت (علیهم­السلام) سوار شوند. اگر دین خود را به دنیا نفروختیم و تسلیم شیطان نشدیم، لطف خدا شامل حال ما شده و ما را سوار بر کشتی نجات خواهد کرد.

در صوات شعبانیه خطاب به اهل معصومین (علیهم­السلام) می­خوانیم:

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الْفُلْکِ الْجَارِیَةَ فِی اللُّجَجِ الْغَامِرَةِ یَأْمَنُ مَنْ رَکِبَهَا وَ یَغْرَقُ مَنْ تَرَکَهَا

نکته (2) برخی از جوان­ها برای خود بودن به دنبال استاد اخلاق می­گردند و گمان می­کنند تا استاد نباشد به جایی نخواهند رسید اما غافل از آن که اگر خدا را داشته باشند و تسلیم شیطان نشوند خداوند راه­گشای آن­ها بوده و آن­ها را سوار بر کشتی نجات خواهد کرد.

سالهاست که از چشمانت

می نویسم.

سالهاست که با حسرت،

در خیال خود

به چشمانت خیره میشوم،

دستانت را می گیرم،

دستانت را می بوسم،

در ژرفای نگاهت غوطه ور میشوم،

با صدایت آرام می گیرم

و در میان آغوشت گم میشوم.

سالهاست صدای ناله ی

پاشنه ی این در را

نشنیده ام.

می نویسم،

می نویسم وقت آن رسیده

در آن کوچه ی قدیمی

و در کنار همان خانه

به چشمانت خیره شوم و هیچ نگویم!

در عظمت نگاهت

میشود تا ابد

زندگی کرد.

یک برگ دیگر از تقویم عمرم را پاره می کنم
امروز هم گذشت
با مرور خاطرات دیروز
با غم نبودنت..و سکوتی سنگین
و من شتابان در پی زمان بی هدف
فقط میروم ..فقط میدوم
یاسها هم مثل من خسته اند از خزان و سرما
گرمی مهر تو را میخواهند
غنچه های باغ هم دیگر بهانه میگیرند
میان کوچه های تاریک غربت و تنهایی
صدای قدمهایت را می شنوم اما تو نیستی
فقط صدایی مبهم
قول داده بودی برایم سیب بیاوری
سیب سرخ خورشید
سیب سرخ امید
یادت هست؟؟؟
و رفتی و خورشید را هم بردی
و من در این کوچه های تنگ و تاریک
سرگردانم و منتظر
برگی از زندگی ام را ورق میزنم
امروز به پایان دفترم نزدیکم

دیگر طاقتم ...طاق شده!

یکبار دیگر دلتنگی

دلتنگ نبودنت هستم ... لحظه شمار آمدنت

این دلتنگی قشنگترین دلتنگیه عمرمه

من این دلتنگی را به جان و دل می خرم

چون دلتنگ کسی هستم که یقین دارم می آید...!